Według definicji za zaparcie uznaje się utrudnione, czasem bolesne i wymagające wysiłku oddawanie stolca w odstępach większych, niż 3 dni, a także oddawanie twardego stolca z uczuciem niepełnego wypróżnienia, mimo codziennej defekacji.
Zaparcie jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u gastrologa. W 95% jest to zaburzenie czynnościowe. Do przyczyn organicznych zaparć należą wady i choroby układu pokarmowego, zaburzenia endokrynologiczne oraz metaboliczne.
Najczęstszymi powodami zaparć u dzieci są:
Jednak zaparcie może mieć również podłoże emocjonalne np. pierwsze próby załatwiania się na nocniku, czy pójście do szkoły lub przedszkola. Zdarza się też często w podróży. Korzystanie z dotychczas "nieznanej toalety" może powodować dyskomfort. Nie ma w tym zatem nic dziwnego, że dziecko może krępować się załatwiać w takich warunkach. Niestety wstrzymywanie stolca prowadzi do późniejszych zaparć i związanych z nimi nieprzyjemnych dolegliwości.
Najczęstszymi objawami zaparć są:
Podstawę diagnostyki stanowi dokładny wywiad. W większości przypadków potwierdza on błędy żywieniowe czy tło psychogenne zaburzeń. W przypadku podejrzenia schorzeń organicznych wykonuje się szczegółowe badania obejmujące m.in badania laboratoryjne, obrazowe (USG, wlew kontrastowy czy kolonoskopia), a w określonych przypadkach także biopsję jelita.
Polega przede wszystkim na edukacji rodziny i samego pacjenta. Dotyczy zmiany nawyków żywieniowych, a także zachęcaniu do zwiększenia wysiłku fizycznego (minimum godzina dziennie). Dieta zalecana w leczeniu zaparć to dieta bogata w błonnik, ze zwiększoną ilością płynów w diecie. Części pacjentów zaleca się także prowadzenie dzienniczka defekacji oraz treningu defekacji, który dotyczy szczególnie maluchów i polega na regularnym ćwiczeniu defekacji o tej samej porze dnia, najlepiej po posiłku. Bardzo ważna jest także właściwa pozycja na toalecie- zgięcie w biodrach ułatwia wypróżnienie.
Kolejnym etapem leczenia jest postępowanie farmakologiczne pod kontrolą lekarza.
Dla niektórych pacjentów skuteczna metodą jest także biofeedback- to metoda psychologiczna z użyciem specjalnego oprogramowania mająca na celu ćwiczenie mięśni zwieraczy odbytu.