Kaszel to obronny odruch organizmu eliminujący zainhalowane cząstki, patogeny, ciała obce lub nadmiar wydzieliny. Może być to odruch fizjologiczny, np. przy zachłyśnięciu, jak i objaw choroby. Kaszel jest zjawiskiem bardzo
powszechnym. Jest jednym z najczęstszych objawów u dzieci, będących przyczyną zgłoszenia się do pediatry lub lekarza rodzinnego. Kto z Was choć raz nie był z dzieckiem u lekarza z powodu kaszlu? U zdrowego dziecka w
wieku szkolnym może on pojawić się nawet do 30 razy w ciągu doby, częściej u dziewczynek, ponieważ mają one żywszy odruch. U dzieci najczęstszą przyczyną kaszlu są zakażenia dróg oddechowych. Kaszel można podzielić na kilka kategorii w zależności od jego charakteru. Istnieje więc kaszel suchy, mokry, inaczej nazywany wilgotnym
(produktywnym) i krtaniowy. W zależności od czasu trwania wyróżniamy kaszel ostry (trwający do 3 tygodni), kaszel podostry lub przewlekający się (trwający 3-8 tygodni) oraz przewlekły (trwający powyżej 8 tygodni, choć wg innych
kryteriów za kaszel przewlekły uznaje się już kaszel występujący powyżej 4 tygodni). Do najczęstszych przyczyn kaszlu ostrego zalicza się wirusowe zakażenia układu oddechowego, krztusiec oraz inne bakteryjne zapalenia płuc, astmę, a także czynniki środowiskowe, np. dym tytoniowy czy aspiracja ciała obcego.Wydaje się, że kaszel to objaw związany tylko z układem oddechowym, a wcale tak nie jest i dlatego przy diagnostyce kaszlu należy też pamiętać o innych przyczynach nie związanych z układem oddechowym, do których należą m.in. alergiczny nieżyt nosa czy choroba refluksowa przełyku (GERD). Kaszel przewlekły to dolegliwość, która zaburza sen, utrudnia funkcjonowanie
w szkole, zabawę czy kontakt z rówieśnikami. Jego przyczyna może być błaha- np. nadreaktywność po infekcji (ta ustępuje samoistnie), może też być związana z poważną chorobą, dlatego nie można go lekceważyć.
Wyróżnia się dwa rodzaje kaszlu przewlekłego. Pierwszy z nich to kaszel specyficzny, czyli taki, gdzie na podstawie wywiadu, badania i ewentualnie badań dodatkowych można z dużym prawdopodobieństwem ustalić konkretną
przyczynę kaszlu, np. suchy kaszel nasilający się przy wysiłku i podczas infekcji u pacjenta z alergią może sugerować astmę. Z kolei kaszel o nagłym początku, często poprzedzony krztuszeniem się u dziecka dotychczas zdrowego może
sugerować aspirację ciała obcego, czyli utknięcie w drogach oddechowych małego przedmiotu, np. koralika.
Drugim rodzajem kaszlu jest natomiast kaszel niespecyficzny, czyli taki którego jednoznaczną przyczynę trudno jest znaleźć w badaniu czy podczas zbierania wywiadu lekarskiego. Można się jej jedynie domyślać. Najczęstszą postacią
takiego kaszlu jest tzw. kaszel poinfekcyjny, czyli taki który utrzymuje się po przebytej infekcji i jest wynikiem ?podrażnienia? dróg oddechowych w jej przebiegu. Jest to dolegliwość, która wyjątkowo irytuje i jednocześnie martwi
rodziców i często także same dzieci, ponieważ dziecko ?ciągle kaszel, mimo, że infekcja już się zakończyła?. Zdarzyło się to Waszym dzieciom? Na szczęście kaszel ten ustępuje stopniowo, samoistnie, u 90% dzieci w ciągu 3-6 tygodni i
do tej pory (choć wiele reklam sugeruje inaczej) nie wynaleziono super syropu, który skróciłby czas jego trwania czy nasilenie. Większości dzieci, które rozpoczęły swoją przygodę ze żłobkiem czy przedszkolem towarzyszy mniejszy
lub większy katar, a jemu z kolei towarzyszy (szczególnie w nocy) kaszel ? znacie to? To tzw. kaszel z górnych dróg oddechowych, czyli mówiąc prościej taki kaszel, którego przyczyną jest spływanie wydzieliny po tylnej ścianie
gardła. Pojawia się przy przeroście migdałka gardłowego, zapaleniu zatok, nieżycie nosa (czyli po prostu katarze) zarówno na tle alergicznym jak i infekcyjnym. Ten kaszel jest najczęstszym rodzajem kaszlu przewlekłego. Do
innych przyczyn kaszlu nieswoistego należą refluks żołądkowo-przełykowy, narażenie na dym tytoniowy, kaszel polekowy (np. przy stosowaniu nitrofurantoiny- czyli np. preparatu Furagin) kaszel nawykowy i psychogenny
(w tym przypadku dziecko nie kaszle w nocy!). Różne są też przyczyny kaszlu przewlekłego w zależności od wieku. U
młodszych dzieci jest on najczęściej związany z wadami rozwojowymi, dysplazją oskrzelowo-płucną, czynnikami środowiskowymi oraz refluksem żołądkowo-przełykowym, dlatego jeśli noworodek lub niemowlę kaszle bez
wyraźnej infekcji trzeba koniecznie skontaktować się z lekarzem specjalistą. Do najczęstszych przyczyn kaszlu u przedszkolaków należą kaszel związany ze spływaniem wydzieliny z górnych dróg oddechowych i kaszel poinfekcyjny. I tu Drodzy Rodzice należy uzbroić się w cierpliwość, dbać o prawidłowe oczyszczanie nosa, częste przebywanie na świeżym powietrzu i bezwzględne unikać dymu papierosowego! Dorosły, który pali na balkonie, a następnie
wraca do domu to biernie palące dziecko! W tym wieku dość częstymi przyczynami kaszlu mogą być też astma oraz refluks żołądkowo-przełykowy (kaszel u dzieci zazwyczaj z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego). Rodzice często pytają mnie dlaczego kaszel przedłuża się i przedłuża?
Jedną z najczęstszych przyczyn przewlekania się kaszlu jest poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli, która jest wynikiem uszkodzenia nabłonka dróg oddechowych. Kaszel ten jest suchy, występuje często po wyjściu na zimne
powietrze czy przy wysiłku fizycznym i może trwać od 8 do 12 tygodni stopniowo zmniejszając się.
Kiedy mówię rodzicom, że muszą uzbroić się w cierpliwość, bo kaszel u ich dziecka to najprawdopodobniej kaszel poinfekcyjny pytają mnie w jakich sytuacjach kaszel powinien budzić niepokój? Na pewno kiedy nasila się w
czasie (zamiast się zmniejszać), kiedy bez znanej przyczyny staje się przewlekły (trwa powyżej 8 tygodni) oraz kiedy obecne są tzw. objawy alarmowe. Zalicza się do nich gorączkę, duszność, spadek masy ciała, krwioplucie, przyspieszony oddech, stopniowe nasilanie się kaszlu, związek z karmieniem oraz początek w okresie noworodkowym.
Do powikłań ostrego kaszlu należą m.in.: pękanie naczyń krwionośnych, bóle głowy, refluks żołądkowo-przełykowy, omdlenia, a w przypadki kaszlu przewlekłego na pierwszy plan wysuwają się problemy natury psychologicznej
oraz społecznej- gorsza jakość życia związana z ciągłym uporczywym kaszlem czy problemy szkolne. Dlatego też nie wolno bagatelizować kaszlu przewlekłego. Ze względu na to, że istnieje tak wiele przyczyn kaszlu jego leczenie powinno być wyłącznie przyczynowe. To znaczy, że nie znając przyczyny, nie powinno się leczyć go preparatami ? na kaszel? ( jakich wiele w reklamach i w aptece).Nie zawsze też można od razu poznać przyczynę kaszlu, szczególnie gdy trwa on krótko. Warto jednak pamiętać, że zbyt pochopne podanie leków "na kaszel" może spowodować działania niepożądane i opóźnić prawidłową diagnostykę. Niektóre zapalenia płuc mogą początkowo przebiegać bez gorączki, a podawanie takich właśnie preparatów może opóźnić diagnozę i właściwe leczenie. Oczywiście jeśli kaszlowi towarzyszy, np. gorączka zaleca się podanie leków przeciwgorączkowych. Warto także skorzystać z inhalatora i wykonać inhalacje z soli fizjologicznej- nawilża ona drogi oddechowe i pomaga tym samym sprawnie eliminować patogeny. Dlatego leczenie objawowe, czyli takie, które hamuje kaszel lub odwrotnie nasila go poprzez działanie wykrztuśne powinno być stosowane tylko w porozumieniu z lekarzem. Nie zawsze syrop, który był skuteczny przy poprzednim kaszlu będzie skuteczny przy każdym następnym. Z drugiej strony pamiętajcie, że kaszel to naturalny odruch obronny i tłumienie go lub prowokowanie "dla zasady" nie ma sensu. Co zatem zrobić, by uchronić dziecko przed kaszlem lub zminimalizować dyskomfort z nim związany? Jak pisałam wcześniej - warto wykonać inhalacje z soli fizjologicznej, a także wspomagać odporność chociażby profilaktycznym podawaniem witaminy D. Jeśli dziecko ma rozpoznaną astmę skonsultować się ze specjalistą- może należy zmodyfikować leczenie? Ważne jest także dbanie o to, by dziecko miało prawidłową urozmaiconą dietę, nie przebywało w pomieszczeniach, gdzie pali się papierosy lub wśród osób już chorujących, wietrzyć sypialnię przed spaniem oraz regularnie przebywać na świeżym powietrzu, mimo, że jesienna pogoda nie zawsze zachęca do spacerów..